De zorg is in ontwikkeling. Dit jaar moeten de veranderingen in de zorg lokaal vormgegeven worden. Voor veel mensen die ik de afgelopen weken heb gesproken voelt het als ‘erop of eronder’. Het is voor instellingen niet duidelijk waar geldstromen vandaan zullen komen en medewerkers zijn bang hun baan kwijt te raken. Angst verkrampt en zorgt ervoor dat mensen hun oude zekerheden willen behouden. Zekerheden die de ontwikkeling blokkeren.

Bij ontwikkeling gaat het feitelijk om geleidelijke vooruitgang

Dat is iets anders dan verandering, want alles is altijd in verandering, dat gaat vanzelf. Bij ontwikkeling gaat het om gerichte veranderingen. De veranderingen die het systeem ergens naartoe leiden. En daarom is het ook zo moeilijk want niemand heeft een pasklaar antwoord op de vraag waar we naartoe gaan.

De behoefte aan zekerheid werkt het zoeken naar nieuwe methoden in de hand

Want als we alles van tevoren bedenken, vastleggen en afspreken dan weten we waar we aan toe zijn. Maar het gaat naar mijn idee niet om nieuwe methoden, modellen en kapstokjes. De zekerheid die je daarmee creëert is een schijnzekerheid. In mijn overtuiging werken strakke afspraken over hoe je dingen moet doen alleen voor zakelijke doeleinden. Voor werk waar je als mens niet veel toegevoegde waarde hebt. De administratie bijvoorbeeld.

Er zijn altijd dingen die volgens de regels moeten gebeuren omdat er wettelijke eisen worden gesteld. Veel van die regels zijn ook goed. Ze kunnen bijdragen aan het leveren van goede zorg, geven inzicht en maken de zorg controleerbaar. In grote organisaties kan het stroomlijnen van procedures een hoop efficiëntie opleveren, maar de regels en afspraken zijn niet het hoogste doel.

Ondanks grote onduidelijkheid over de toekomst draait de wereld gewoon door hebben cliënten goede zorg nodig

Echte kwaliteit komt tot uitdrukking in het contact van mens tot mens. Contact met cliënten en hun verwanten, met collega’s, met concurrerende instellingen, met partners en mensen van buiten de sector. Het gaat om verhoudingen tussen mensen, gezien en gekend worden, herkend worden.

Dat betekent méér dan bezuinigen en hetzelfde werk doen met minder geld

Het gaat om een duurzame ontwikkeling waar onze tijdgeest om vraagt. Want eerlijk is eerlijk, het oude voldeed niet meer. Vernieuwing is nodig en dat impliceert meteen dat je – op dit moment – niet precies kunt weten hoe het er over een paar jaar uit ziet. Als je het wel zou weten zou het niet nieuw zijn. Het nieuwe moet nog ontstaan. Misschien is dat wel de kracht van deze tijd. Ruimte maken, oude structuren opruimen zodat er iets nieuws kan ontstaan.

De bezuinigingen zijn van overheidswege opgedrongen maar moeten nu door kleine groepen, op kleine schaal gerealiseerd worden. Daar zit de crux. We moeten de beweging zelf op ons nemen. Bijdragen aan de ontwikkeling op ons eigen menselijke niveau. Het niet exact weten en toch geleidelijk werken aan verbetering en ontwikkeling.

Maar hoe doe je dat?

1. Blijf in gesprek en zoek nieuwe contacten
Formuleer positief: Hoe denk ik over goede zorg? Wat willen wij wél voor onze cliënten, ook al weten we niet exact hoe we dat gaan oplossen? Hoe gaan wij als organisatie steun zoeken bij partners? Zet niet de stip aan de horizon, maar schets een beeld. Wat zie je voor je?

2. Stel korte termijn doelen en blijf in beweging
Wat is de eerste stap die je nu wil zetten? Wat wil je deze week of deze maand gedaan hebben? Focus op dat doel en zorg dat je je niet laat afleiden. Blijven praten over de huidige situatie helpt je niet verder.

Het vraagt lef en vertrouwen om je niet vast te klampen, maar open te blijven staan voor het (nog niet gekende) beste. Maar het levert flexibiliteit en wendbaarheid op. En het klimaat om ontwikkeling en vooruitgang in de zorg mogelijk te maken.

Hexagram 53

Tot slot een citaat uit de I Tjing*, Het Boek der Veranderingen. Het zijn een paar regels uit mijn favoriete hexagram 53, De Ontwikkeling (Geleidelijke Vooruitgang).

‘(…) Evenzo is het tenslotte, wanneer men invloed op anderen wil uitoefenen. Ook daar is de correcte weg tot ontwikkeling die van verfijning der eigen persoonlijkheid. Het effect van agitatorische invloed is nooit van langen duur. Ook innerlijk moet de ontwikkeling langs dezelfde weg gaan, wanneer men duurzame resultaten wil bereiken.
Het zachtmoedige, zich aanpassende, maar tevens indringende is het uiterlijke resultaat, dat uit innerlijke rust moet voortkomen.
Juist het geleidelijke van de ontwikkeling maakt het noodzakelijk, dat er bestendigheid is. Want slechts bestendigheid zorgt ervoor, dat de langzame vooruitgang niet verslapt of verzandt.

Ik vind dit een mooie tekst om zo nu en dan op te mediteren. Veel succes dit jaar!

*De Kleine I Tjing, Wilhelm, Richard. 1984. Ankh-Hermes, Deventer. Blz. 141 Hexagram 53 Tjièn / De Ontwikkeling (Geleidelijke Vooruitgang), Het Oordeel

(c) 2015 Nicolette de Wijn.