Burn-out te lijf

Hoe pak je burn-out aan?

Wist je dat ruim 26% van de werknemers in de zorg zegt ‘leeg’ te zijn na een dag werken? (Bron: CBS) Ik vind dat veel. Een kwart van de mensen heeft aan het einde van een werkdag geen energie meer. En dat is schadelijk want als je langdurig ‘leegloopt’ en niet in staat bent op te laden raak je letterlijk opgebrand.

Kenmerken van burn-out

Kenmerkend van burn-out is dat het gaat over energie. De accu is leeg. Zelfs kleine klusjes zijn te veel geworden. Ik herken mensen met burn-out klachten aan uitspraken als: ’Ik kan het niet meer, ze zoeken het maar uit.’ Of: ‘Ik doe de computer niet aan en kijk ook niet meer in het overdracht-schrift, maar nu stapelt het werk zich op.’ Het zijn vaak heel plichtsgetrouwe mensen die het lastig vinden taken over te dragen. Juist daardoor zijn ze veel te lang op een ongezonde manier doorgegaan. Sommigen gaan zo ver dat ze volledig instorten.

Misschien herken je het beeld van iemand die burn-out is bij anderen of bij jezelf: De rek is er uit, je bent zowel fysiek als emotioneel uitgeput. Je bent vermoeid, je voelt druk en stress, je maakt je zorgen, ligt ‘s nachts wakker en ook in je vrije tijd ben je aan het piekeren. Je kunt depressieve gedachten en gevoelens hebben en een gevoel van leegte ervaren.

Je gaat met tegenzin naar je werk, je mijdt andere mensen en bent snel geïrriteerd (‘Waarom moet ik daarover nadenken?’). Je ervaart een gevoel van machteloosheid en wordt onverschillig. Je bent vergeetachtig, hebt concentratieproblemen, werkt hard, maar bereikt niet veel meer. Fysiek kun je allerlei vage klachten hebben: spierpijn, hoofdpijn, maagpijn, nek- en schouderklachten, een hoge hartslag en zweten. Je hebt geen zin meer in seks (‘Ook dat nog, laat mij maar met rust’).

Er zijn verschillende stressoren bekend die een burn-out kunnen veroorzaken. Allereerst, en bijna iedereen weet dat, is een langdurige overload aan werk niet goed. Je raakt overbelast. Ten tweede moet er een gezonde werk-privé balans zijn. Wanneer die er niet is kost dat veel energie. Waar lang niet iedereen bij stil staat, is het effect op lange termijn van traumatische ervaringen. In de zorg hebben medewerkers regelmatig met agressie te maken. Eén heftig incident, of meerdere kleine incidenten kunnen leiden tot burn-out.

Wat te doen bij burn-out?

Wanneer ik mensen met burn-out klachten begeleid, werken we eerst aan het op pijl brengen van de energie. We stabiliseren de toestand en zorgen voor ontspanning. Een paar weken rust nemen is niet voldoende. Het is de bedoeling dat je voor de lange duur verandert. Belangrijk is het in kaart brengen van sociale steun zowel privé als op het werk. Vaak is het nodig om tijdelijk taken te verminderen.

Daarna volgt de fase van zelfonderzoek. We onderzoeken hoe het komt dat je zo ver bent gegaan. Welke beperkende overtuiging ligt daaraan ten grondslag? Bij burn-out is altijd sprake van verlies en het werkt helend om daar aandacht aan te geven. Als het nodig is voeren we een biografiegesprek of bespreken we je levensfase. Aan het einde van deze fase onderzoek je of het werk dat je nu doet voldoende inspirerend is, of jij je herkent in de organisatievisie, de waarden deelt en de collega’s je aanpreken.

In de laatste fase werk je bewust aan kleine en grote verbeteringen. De inzichten die je hebt verkregen worden pas echt waardevol als je er iets mee doet. Misschien gaat het om een specifiek thema (grenzen stellen, prioriteren, vertrouwen), maar het kan ook zijn dat je toe bent aan een andere werkomgeving. Tot slot leer je omgaan met werkdruk en maak je een plan om een volgende burn-out te voorkomen.

De beste medewerkers zijn bijna nooit ziek of burn-out. Ze zijn productief en actief, maar niet werk-verslaafd. Het zijn mensen die hun werk als zinvol ervaren, plezier hebben in hun werk en anderen daarmee aansteken. De twee belangrijke kenmerken:

1.  Ze hebben veel energie
2.  Er is een sterke identificatie met het werk

Trek aan de bel wanneer je vermoedt dat je tekenen van burn-out hebt. De verleiding om door te gaan is groot en ik weet uit ervaring dat mensen die burn-out raken heel lang de schijn op kunnen houden. Ga naar je leidinggevende of je huisarts. Het is de bedoeling dat je weer met plezier naar je werk gaat en bevlogen kunt zijn. Dat is voor jou het beste, maar ook voor de organisatie.

Bronnen:
Bakker, Arnold B. and Leiter, Michael P., Work Engagement. A Handbook of Essential Theory and Research. 2010. Psychology Press, New York.
CBS
http://nl.wikipedia.org/wiki/Burn-out
http://burnout.nl/

(c) 2014 Nicolette de Wijn