Uit de knoop naar vooruitgang
Je kent dat gevoel wel. Dat gevoel van vastlopen, van stagnatie in je persoonlijke ontwikkeling. Je weet dat je geen vooruitgang boekt, dat je vastzit in een sleur. Of nog erger, dat je gevangen zit, volledig vast in een situatie die je niet wilt. Dat is de stuck. Het hoort erbij en iedereen kent het, maar dat maakt het niet minder frustrerend.
Ik heb meerdere periodes gekend van volledig vastzitten. Echt vast, om wanhopig van te worden. En ik ben er ook altijd weer uit gekomen. Éen zo’n moment van bevrijding zal ik nooit vergeten. Ik zat met een vriendin in een rumoerig tentje in Amsterdam. Zij luisterde aandachtig naar mijn verhaal. Het ging over m’n relatieproblemen en over de financiële shit waar ik door toedoen van anderen in zat. Ik vertelde hoe vast ik zat en zag het beeld helder voor me: een dieprode knoop, die zo in elkaar gewrongen zat dat het niet strakker kan. Stuck. Ik zag geen mogelijkheden meer.
En opeens kreeg ik het inzicht: ‘Ik zit te wachten! Ik denk alsmaar dat die ander wat gaat doen. Maar dat gaat nooit gebeuren. Nooit!’ En meteen zag ik het volgende beeld. Een willekeurige beweging vanuit die knoop, een beetje naar buiten. Dat was de ingeving waardoor ik kon loskomen. Het besef – ‘Ik moet gaan bewegen, het maakt niet uit welke kant op. Als ik eenmaal weer in de ruimte ben, dan zal ik wel zien welke kant ik op wil.’ – was het keerpunt, of eigenlijk de doorbraak. Door dat inzicht kreeg ik m’n vertrouwen terug en kon ik weer in actie komen.
In mijn coachpraktijk kom ik het ook telkens weer tegen, die stroeve fase van de stuck. Het kan zo uitzichtloos lijken en toch heeft iedereen het in zich om er uit te komen. Er zijn verschillende manieren om dat te doen. Het kan een zorgvuldig ontrafelen van een complex verhaal zijn, analytisch en rationeel. Het kan ook intuïtief en associatief gaan of in een creatief proces, waarbij beelden en metaforen een rol spelen. Het kan ook nog een mix van stijlen zijn. Probeer het uit, je komt er vanzelf achter wat werkt bij jou. Hieronder geef ik je een aantal tips en oefeningen waarmee je aan het werk kunt om jezelf te bevrijden uit de stuck.
TIP #1 Identificeer de laag waar de blokkade zit
Hierbij is de IJsberg* een hele nuttige tool (en metafoor). Doe onderzoek en stel jezelf vragen. Gaat het om beperkende gedachten of emoties? Is er iets in de omstandigheden waardoor je vast zit? Is het je eigen gedrag? Zijn er belangrijke waarden in het geding? Gaat het over existentiële vragen of heb je praktische oplossingen nodig? Als je kunt adresseren waar het vastzit heb je aanknopingspunten om het probleem op te lossen.
TIP #2 Is het van mij of is het van jou?
Als je voelt dat je gevangen zit en er zijn anderen bij betrokken, van wie is de gevangenis dan? Wie heeft de sleutel in handen? Zijn het je eigen verwachtingen, gewoontes, problemen of ervaringen uit het verleden waardoor je beperkt wordt? Zo ja, wat ga je er dan aan doen? Of gaat het om verwachtingen of zelfs macht van iemand anders? Kan je het bij die ander laten en is het eigenlijk niet jouw probleem? Of gaat het over de vraag hoe jij invloed uitoefent op de situatie?
TIP #3 Blijf niet te lang stilstaan bij fouten
Je bent wellicht benadeeld door mensen uit je omgeving, bewust of onbewust. Vooral als het naasten zijn is dat moeilijk. Of je hebt zelf fouten gemaakt, je hebt je vergist en verkeerde keuzes gemaakt en nu word je beperkt door de consequenties. Zo lang je focust op fouten zit je vast. Het werkt bevrijdend om jezelf en anderen te vergeven. Die ruimte heb je nodig voor je vooruitgang.
TIP #4 Gebruik metaforen en beelden
Tijdens een training van Peter Berkhout leerde ik metaforen gebruiken om verhalen te vertellen. Hieronder vind je een oefening waarbij je gebruik maakt van de metafoor van het vastzitten om een tegenovergestelde metafoor op te roepen. Je doet de oefening samen met iemand die naar je wil luisteren.
- Vertel waar je boos/verdrietig/bang van bent. Overdrijf je verhaal, gebruik grote woorden om duidelijk te maken wat er speelt en hoe jij je voelt. Maak het niet te lang, kom snel to the point.
- De luisteraar vertelt welk beeld jouw verhaal oproept: ‘Wat dit bij mij oproept is……. Het doet me denken aan….. Ik zie een beeld voor me van….. Een goede metafoor is….. Ik voel een beweging die…..’
- Dan kijk je samen of je op het goede spoor zit. Je kunt het beeld of de beweging nog verder versterken of uitdiepen.
- Dan kijk je welk tegenovergesteld beeld er opkomt. Is er een beweging die ‘het andere’ laat zien? Het zou ook weer een metafoor kunnen zijn, een symbool, een archetypisch figuur of een krachtdier.
Draag het effect een tijdje met je mee
Metaforen en beelden werken krachtig door in je systeem. Als je goede metaforen of beelden hebt gevonden voel je dat meteen. Deze oefening helpt om de beweging van vastzitten naar loskomen mogelijk te maken.
TIP #5 Daag jezelf uit
Het vastzitten geeft een rot gevoel, maar ergens is het ook comfortabel. Je weet in ieder geval wat je hebt. Je kunt er zelfs voor kiezen om daar te blijven. Maar als je wilt uitbreken moet je toch risico’s nemen, het onbekende tegemoet. Als een strijder. Je weet niet wat je tegen gaat komen, je weet niet wat je terugkrijgt en je kunt keihard falen. Maar het levert altijd iets op. Daar kom je vanzelf achter als je de stap hebt gezet.
Het goede nieuws
Waarschijnlijk kom je confronterende dingen tegen als je werkelijk aan het werk gaat om uit de stuck te komen. Je komt namelijk niet allen weerstand buiten jezelf tegen. Juist de confrontatie met je eigen aandeel in het verhaal, zet je aan om de beweging te maken. Van vastzitten naar vrijheid. En dat is meteen het goede nieuws, want dat betekent dat je invloed hebt. Vanuit persoonlijk leiderschap maak je de beweging, de ruimte in, om vervolgens je richting te kiezen. Dat is de vooruitgang.