Stel je voor dat jouw medewerkers heel goed naar je zouden luisteren. Zou fijn zijn hè. Dan zouden de dingen gewoon lekker lopen. Zonder gedoe. Stel je nu eens voor dat jij heel goed naar je medewerkers zou luisteren. Doe je natuurlijk al. Maar stel dat je zou luisteren zonder oordeel, zonder cynisme en zonder angst. Wat zou dat opleveren?
Zoals je misschien weet laat ik mij inspireren door Otto Scharmer die de Theory U ontwikkeld heeft. Momenteel doe ik mee met de course die wereldwijd via het internet gratis te volgen is. Een geweldige gelegenheid om in een relatief korte tijd – samen met een groepje collega’s, vrienden of alleen – vernieuwing vorm te geven.
Van Otto Scharmer heb ik geleerd dat leren uit twee bronnen komt. De eerste bron is het verleden. Daarop reflecteren en bijsturen maakt dat je leert. De tweede bron om van te leren is ‘de zich aandienende toekomst’. Dat is lastiger want je hebt niet de houvast van iets wat al geweest is.
Hoe komt het nieuwe in de wereld?
In deze tijd, waarin het oude kraakt en het nieuwe wil ontstaan, is het nodig dat wij open staan voor dat nieuwe. Het vergt moed van ons allemaal om oude systemen te doorbreken. Vooral van mensen die leiding geven en verantwoordelijkheid dragen voor andere mensen.
Einstein: ‘We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them.’
Het nieuwe komt niet tot stand door het oude te herhalen, da’s logisch. Het vraagt een nieuwe manier van kijken en reageren. Volgens Scharmer is luisteren de meest onderschatte capaciteit van leiderschap. Door diep luisteren maak je verbinding met wat er écht aan de hand is.
Vier niveaus van luisteren
Downloading
Op het eerste niveau luister je vanuit dat wat je al weet. Je luistert vanuit de gewoonte. Het resultaat is dat je bevestigd wordt in je oude ideeën en oordelen. Het laat het verleden zien.
Feitelijk luisteren
Op het tweede niveau luister je met een open mind. Je luistert naar de verschillen. Je hoort en ziet verschillen in vergelijking met wat je verwacht had. Het gaat om feiten die niet bevestigen wat je al weet.
Feitelijk waarnemen is de basis voor (echt) wetenschappelijk onderzoek en vernieuwing. Voor veranderende sociale systemen is deze houding, deze vaardigheid niet voldoende.
Empathisch luisteren
Op het derde niveau van luisteren ben je in staat je hart te openen. Je kunt jezelf toestaan om je te verbinden met de ander. Je verplaatst je in de ander en kijkt door de ogen van de ander.
Empathisch luisteren komt voor in de dialoog. Daarin wordt het luisteren zonder oordeel en interesse in de ander geoefend.
Generatief luisteren
Op het vierde niveau luister je met een open wil. Je staat open voor de toekomst die zich aandient in het moment. Je creëert ruimte en laat daarbinnen, samen met anderen, het beste omhoog komen. Je bent als het ware instrument voor de best mogelijke toekomst. Daarvoor heb je de capaciteit om het oude te laten gaan, het even niet te weten, en het nieuwe te laten verschijnen.
Dat kan alleen als je verbonden bent met wie je bent. Zonder oordeel (open mind), zonder cynisme (open hart) en zonder angst (open wil). Je herkent het meteen als je in deze staat bent want je krijgt er energie van en je voelt dat je steeds dichterbij jezelf komt. De ander voelt dat ook. Goede leiders zien medewerkers in hun best mogelijke toekomstige zijn.
Naar jezelf kijken en luisteren
Nu komt de clou: Om goed leiding te geven moet je naar jezelf kijken. Hoe is de kwaliteit van luisteren, als je eerlijk bent? Ben je in staat dat wat je al weet (of denkt te weten) opzij te zetten? Lukt het jou om je te verbinden met collega’s en medewerkers? Ook met de irritante? Lukt het om ruimte te creëren en samen het niet te weten om de best mogelijke toekomst te laten ontstaan? Om te vernieuwen en te innoveren?
Luisteren op het vierde niveau is een mooi en nuttig streven, maar heel moeilijk. Zie eerst maar eens op het tweede en derde niveau te komen.
Maak er een project van
Ik kies zelf altijd een periode van zes weken. De mensen met wie ik werk vinden dat ook altijd een mooie periode. Lang genoeg om een goed resultaat te behalen en kort genoeg om de aandacht erbij te houden.
Oefening: Leren Luisteren
Neem een notitieboekje. Monitor jezelf iedere dag op het thema ‘luisteren’. Maak aantekeningen over dingen die je opvallen aan jou eigen manier van luisteren. Dat kan op verschillende manieren van heel losjes, tot heel doelgericht.
- Zeg elke dag iets over de kwaliteit van luisteren en het effect op de ander. Geef voorbeelden en laat het verder vanzelf in je doorwerken.
- Je kunt jezelf een aantal vragen meegeven waar je iedere dag antwoord op geeft. Bijvoorbeeld: Welke niveaus van luisteren heb ik vandaag toegepast? Wat was het effect op de ander? Wat was het effect op mijzelf? Ben ik tevreden met het resultaat? Wat wil ik vanaf vandaag anders doen?
- Je kunt ook aan de hand van de meetlat je eigen progressie meten. Begin met een nulmeting en houd iedere dag met een cijfer of een aantal sterretjes je kwaliteit van luisteren bij.
Het helpt om iedere dag op hetzelfde tijdstip je notities te maken. Bijvoorbeeld om 17:00 uur, of vlak voor het slapen gaan. Besteed er niet teveel tijd aan. 10 minuten is genoeg.
Ik hoop dat je zin hebt gekregen om te oefenen in luisteren. Kom je interessante dingen tegen? Ik hoor het graag! Of laat hieronder een reactie achter.
Wil je lezen over Theory U?
Theorie U. Leiden vanuit de toekomst die zich aandient. Scharmer, C. Otto, 2010. Uitgeverij Christofoor, Zeist
(c) 2015 Nicolette de Wijn