Wie is de baas, mijn emotie of ik?

Tijdens groepstrainingen en individuele sessies krijg ik regelmatig vragen over het uiten van emoties. Moet je nu wel of niet laten blijken dat je boos bent? Je gevoel onderdrukken is niet goed, maar je wil ook geen ruzie met je collega. En hoe doe je dat met emoties ten opzichte van patiënten of bewoners. Stel je voor dat je je laat meeslepen door irritatie of angst, dan is het eind toch zoek?

Indringende ervaringen kunnen het innerlijk leven flink in beroering brengen

Je kunt ervoor kiezen je emoties te negeren of te onderdrukken. Stel je voor dat je bang bent. Wanneer je er niets mee doet en ‘gewoon’ doorgaat met je werk, dan blijft dat gevoel toch bedekt aanwezig. De stress die dat oplevert gaat op den duur z’n tol eisen. Het kost zo veel energie dat je uitgeput raakt. Je hebt geen zin meer om naar je werk te gaan, raakt overprikkeld, wordt somber of je kan niet goed meer slapen. Je wordt ziek en dat is niet de bedoeling.

Emoties als angst en boosheid hebben een functie, ze helpen je te overleven

Bij acuut gevaar doe je wat goed is zonder erbij na te denken. Je rent weg voor een slang, redt een kind uit het water of gaat de confrontatie met een inbreker aan zonder dat je je hebt voorbereid. Je reageert onbewust, vanuit het instinct. En dat is maar goed ook want als je eerst gaat nadenken over wat je te doen staat heeft die giftige slang al gebeten. Dus in levensbedreigende situaties is het nuttig reflexmatig – vanuit het overlevingsmechanisme – te reageren.

Nare ervaringen laten een emotioneel ‘stempel’ achter in het geheugen

Om je te waarschuwen laat de amygdala, een evolutionair oude structuur in de hersenen, alarmbellen rinkelen in situaties die lijken op eerdere ervaringen. Door die alarmbelletjes voel je een heftige emotie: angst, verdriet, boosheid. Dit gebeurt onbewust, je bent daar zelf niet de baas over.

Het lastige is dat je ondanks de waarschuwing lang niet altijd echt in gevaar bent

Bijvoorbeeld wanneer iemand kritiek op je heeft of je een dierbare collega moet missen. Er is een associatie met een eerdere gebeurtenis. Je ervaart stress en bent niet in staat helder te denken. Pas wanneer in het brein het sein ‘veilig’ is gegeven kun je de situatie goed overzien en nieuwe informatie opnemen.

De kunst is de stap te maken van onbewust naar bewust zodat je weloverwogen keuzes kunt maken

Een emotie is een reactie op een impuls en beweegt ons tot handelen. Wanneer jebegrijpt waar je op reageert kun je het gevoel en de gedachten die erop volgen bijsturen. Daardoor kun je ook je eigen gedrag adequaat sturen. Hieronder vind je een aantal kenmerken van belangrijke emoties met daarbij een verhelderende vraag aan jezelf.

Angst is een reactie op naderende dreiging

Je hebt negatieve gedachten over iets dat in de (nabije) toekomst gaat plaatsvinden. Lichamelijk voel je hartkloppingen, gespannen spieren of een kaakklem. Je maakt je klaar voor de naderende dreiging om te beoordelen hoe je moet reageren. Wanneer je dit waarneemt kun je jezelf vragen: Welke dreiging verwacht ik? Waar ben ik bang voor?

Verdriet is een reactie op verlies

Je hebt negatieve gedachten over het verleden. Je bent iets kwijtgeraakt. Je voelt je moe en zwaar. Je moet huilen, kunt je moeilijk concentreren. Je hebt last van verminderde energie. Je hebt een (mini) rouwproces nodig om gevolgen voor het eigen leven te overzien en nieuwe plannen te maken. De vragen die je jezelf in zo’n situatie kunt stellen zijn: Wat ben ik kwijtgeraakt? Waarin ben ik teleurgesteld?

Boosheid is een reactie op aangevallen voelen

De lichamelijke reactie is hetzelfde als bij angst. De adrenaline zorgt ervoor dat je krachtig kunt op treden. De vraag aan jezelf is: Waarin word ik aangevallen?

Er zijn meer emoties bekend. Denk aan walging, schaamte of jaloezie. Ik laat het nu bij deze drie ‘negatieve’ emoties en de volgende twee ‘positieve’ emoties.

Blijheid is een reactie op wat je bereikt hebt

Je voelt je licht en kalm, je hebt geen zorgwekkende gedachten. Je hebt een glimlach op je gezicht. Je hebt meer energie en bent bereid taken op te pakken en doelen na te streven. De vragen die je jezelf kunt stellen als je blij bent: Wat heb ik bereikt? Hoe heb ik gescoord?

Liefde zorgt voor reacties als totale ontspanning

Je voelt een algehele staat van kalmte en bevrediging. Je bent bereid medewerking te verlenen. Er is geen verzet. Misschien is het niet nodig om jezelf verhelderende vragen te stellen als je tevreden bent.

Als mens heb je het vermogen te reflecteren op je eigen denken en voelen

Taal heeft invloed op bewustwording omdat je met taal de evolutionair jongere delen in het brein aanspreekt. Door met jezelf in gesprek te gaan laat je je licht schijnen op iets wat eerst ongrijpbaar was. Je creëert helderheid en overzicht en merkt dat je invloed hebt op jezelf en de situatie. Je laat je niet langer meeslepen door je emotie maar bent zelf de baas.

Oefeningen

Beschouw je emotie als een nuttig signaal.Emoties kunnen je helpen begrijpen wat er aan de hand is. Oefen dagelijks in het voelen van de emotie zonder je erdoor mee te laten slepen.Identificeer je er niet mee. Pak het signaal op en onderzoek wat er gebeurt. Welke dreiging verwacht ik? Waarin ben ik teleurgesteld? Hoe voel ik me aangevallen? Wat heb ik verworven?

Stel jezelf de vraag: Gaat deze emotie over NU of heb ik een associatie met eerdere ervaringen?

Tips

1.  Houd een logboek bij.
2.  Bespreek je bevindingen met iemand.
3.  Mediteer iedere dag een paar minuten. Meditatie heeft een positief effect op zowel het brein als het gevoel als het immuunsysteem. Je verbetert je concentratie, introspectie en zintuiglijke waarneming. Je kunt daardoor beter ‘helder denken’ en dat is goed voor het bewustzijn.

Bronnen: Op de site, klik hier

(c) 2014 Nicolette de Wijn